گام اول: نام گذاری فراخورشیدی ها

کهکشان راه شیری شامل میلیاردها ستاره است که تنها تعداد اندکی از آنها را می توانید شب ها در آسمان مشاهده کنید.

خورشید و ۸ سیاره که مجموع آنها را با نام منظومه شمسی می شناسیم، برای بسیاری از ما آشنا است. اما آیا واقعا ما تنها هستیم؟ آیا واقعا هیچ سیاره ای مشابه زمین در جهان هستی وجود ندارد؟

قطعا پاسخ خیر است!

کمتر از ۳۰ سال پیش (دقیق تر بخواهید از سال ۱۹۹۲ میلادی) بشر برای نخستین بار کشف کرد که به دور ستارگانی که در کهکشان راه شیری وجود دارند سیاراتی در حال گردش هستند و این سیارات را به نام «سیارات فراخورشیدی» می شناسیم.

مطلب پیشنهادی: منحنی نوری در روش گذر فراخورشیدی

توزیع متنوع فراخورشیدی ها

امروزه (زمستان ۱۳۹۷) بیش از ۳۸۰۰ سیاره به دور ستارگان دیگر کهکشان راه شیری کشف شده است. در این بین بیش از ۱۶۰۰ سیاره مشابه نپتون، حدود ۱۲۰۰ سیاره غول گازی (مشابه مشتری و زحل)، نزدیک به ۹۰۰ سیاره ابرزمین (سیارات خاکی بزرگ) و حدود ۱۵۰ سیاره خاکی کشف شده اند. همانطور که می بینید با ورود به دنیای فراخورشیدی ها با طیف گسترده ای از انواع سیارات از نظر جنس و اندازه روبرو می شوید. در این سری مقالات قصد داریم بیشتر با دنیای شگف انگیز سیارات فراخورشیدی آشنا شویم.

نام گذاری فراخورشیدی ها:

ابتدا با نام گذاری سیارات فراخورشیدی آشنا بشویم. در دنیای نجوم هر ستاره یک اسم دارد. این اسم می تواند یک اسم خاص مانند: وگا، نسرطایر، دنب و … باشد یا تلفیقی از یک حرف یونانی و نام صورت فلکی.

همچون: آلفا قنطورس، با بتا دجاجه و یا به صورت کاملا علمی و استاندارد تلفیقی از برخی حروف و اعداد باشد، نظیر: HIP65426، PSR B1257+12 یا …

نخسین سیاره فراخورشیدی که برای یک ستاره کشف شود را با حرف b پس از نام ستاره نشان می دهند، دومین سیاره را با حرف C و الی آخر. در این شیوه نامگذاری نام ستاره با حرف A مشخص می شود. همچنین اگر به طور مثال به صورت همزمان چند سیاره برای سیستم کشف شود آنها را به ترتیب فاصله از ستاره مادر نامگذاری می کنند. به طور مثال:

Gliese 273 b – BD+03 2562 b – TRAPPIST-1f – Tau Ceti g – Upsilon  Andromeda d

با افزایش تعداد فراخورشیدی ها و ورود این سیارات به ادبیات عامه مردم، و با هدف عمومی کردن و افزایش جذابیت های ژورنالیستی این حوزه از علم، در سال ۲۰۱۵ اتحادیه بین المللی نجوم (IAU) تصمیم گرفت که نام های عمومی را برای برخی از سیارات نامگذاری کند. بدین ترتیب پس از اعلام فراخوانی از سوی IAU، تعداد ۲۴۷ نام پیشنهادی از منجمان آماتور، دانشگاه ها، مدارس، گروه های نجوم، موزه های علم و … از ۴۵ کشور دنیا ارسال شد. و در اکتبر ۲۰۱۵ پس از رای گیری و با رای مجموع ۵۷۳۲۴۲ عدد از کل کشورهای عضو اتحادیه برای ۳۱ سیاره فراخورشیدی و ۱۴ ستاره میزبان آنها نام های عامیانه انتخاب شد که از این پس به طور رسمی می تواند در محافل علمی و ترویجی مورد استفاده قرار گیرد.

گزارش اتحادیه بین المللی نجوم و اعلام رسمی نام های تصویب شده

در جدول و تصویر زیر اسامی پیشنهادی پیروز در این رای گیری از کشورهای مختلف دنیا را مشاهده می کنید:

در تصویر و جدول زیر نام این ۳۱ سیاره را می توانید مشاهده کنید، برای من که فقط نام سیارات سیستم ۵۱ سرطان (۵۱Cancer) آشنا هست

نقش کمرنگ ایران در روند نام گذاری فراخورشیدی ها:

به حضور نام کشور سوریه در لیست دقت کنید! یکی از نام های برگزیده نامی بود که توسط نماینده سوریه پیشنهاد شده بوده و پذیرفته شده است اما متاسفانه هیچ نامی از کشورمان ایران حتی پیشنهاد نیز نشده.

با این شرایط اگر روزی دیدیم مثلا نام مولانا یا خیام از سوی یک کشور دیگر ارائه شده و انتخاب شده است، نباید به آنها خرده گرفت.

حمایت از مشاهیر و اسطوره های ایرانی در مجامع بین المللی توجه بیشتر جامعه آکادمیک و حرفه ای نجوم ایران را می طلبد. البته در این بین نباید از نقش موثر منجمان آماتور نیز غافل شد. اتحادیه بین المللی نجوم، فراخوان های عمومی خودش را برای همه علاقمندان منتشر می کند و همه می توانند در این زمینه همکاری داشته باشند، پس اگر کوتاهی صورت گرفته است این موضوع متوجه همه جامعه نجوم ایران است.

در قسمت بعدی به سراغ روش کشف فراخورشیدی ها و منحنی نوری در روش گذر خواهیم رفت! منتظر مقاله بعدی ما باشید…