همه آنچه باید در مورد دنباله دار ویرتانن بدانید!!
ویرتانن مهمترین دنباله دار سال های اخیر است، اما چرا این دنباله دار اینقدر مهم است؟
ویرتانن بر خلاف بسیاری از دیگر دنباله دار ها دارای دم و دنباله زیبا و پرشکوهی نیست و در این شب ها تنها به صورت یک گوی سبز رنگ در تصاویر دیده می شود، اما در جمع منجمان و دانشمندان علوم سیاره ای ویرتانن یک جایگاه ویژه دارد!
پیش از آنکه به سراغ این دنباله دار برویم توصیه می کنم برای آنکه با ماهیت دنباله دارها، مدارها و ابعاد آنها آشنا شوید حتما مقاله:
«آنچه همه باید در مورد دنباله دارها بدانم»
را در وبسایت زانکو مطالعه کنید.
اکنون به سراغ دنباله دار خبرساز این روزها یعنی ویرتانن (۴۶P/Wirtanen) برویم.
ویرتانن در سال ۱۹۴۸ توسط کارل ویرتانن در رصدخانه لیک کالیفرنیا کشف شد و از آن زمان تا کنون بارها از نزدیکی خورشید عبور کرده است اما عبور سال ۲۰۱۸ بسیار متفاوت تر خواهد بود!
ویرتانن یک دنباله دار کوتاه دوره با دوره تناوب ۵٫۴ سال است. ابعاد هسته ویرتانن بسیار کوچک و تنها ۱٫۲ کیلومتر است. این دنباله دار ابتدا هدف اصلی ماموریت معروف روزتا بود اما به دلیل بسته شدن پنجره پرتاب و تاخیر در اتمام مراحل ساخت روزتا امکان پرتاب روزتا به این دنباله دار از دست رفت و ماموریت روزتا به بررسی دنباله دار چوریوموف-گراسیمنکو (p67) اختصاص یافت.
عبور ۲۰۱۸
ویرتانن در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸ (۲۵ آذر ۱۳۹۷) به نزدیک ترین فاصله اش با زمین یعنی ۰٫۰۷۸ واحد نجومی (بیش از ۱۱ میلیون کیلومتر) می رسد و در آن هنگام در آسمان شب از قدر۳+ خواهد درخشید.
اگر با مفهوم قدر آشنا نیستید مقاله مختصر قدر ظاهری را مطالعه کنید.
ویرتانن در ابتدای پاییز ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) از قدر ۱۰ در آسمان می درخشید اما از نیمه آبان ماه به تدریج پرنور شد و پیش بینی می شود تا قدر ۳+ پرنور شود. پیش بینی نورانیت دنباله دارها توسط مراکز و اشخاص متفاوتی صورت می گیرد، در نمودار زیر دو پیش بینی مختلف را مشاهده می کنید، پیش بینی یوشیدا، منجم ژاپنی و رصدگر حرفه ای دنباله دارها (خط آبی ممتد) و پیش بینی MPC، مرکز مطالعات سیارات فرعی، وابسته به اتحادیه جهانی نجوم (خط چین سبز) و همانطور که مشاهده می کنید طبق پیش بینی یوشیدا روشنایی ویرتانن تا ۳+ افزایش خواهد یافت. دایره های رنگی توپر و تو خالی در نمودار نشاندهنده داده های رصدی است که رصدگران با ابزارها و تکنیک های مختلف قدر ویرتانن را تخمین زده اند و داده های خود را ارسال کرده اند.
چرا ویرتانن مهم است؟!
- ویرتانن جزو دنباله دارهای خانواده مشتری با هسته کوچک است. دنباله دارهای خانواده مشتری به دنباله دارهایی گفته می شود که دارای دوره تناوب های کمتر از ۲۰ سال و میل مداری کمتر از ۳۰درجه است، اوج مداری این دسته از دنباله دارها درون مدار مشتری قرار می گیرد.
- ورتانن عضو گروه دنباله دارهای فوق فعال است. این دسته دنباله دار ها به دنباله دارهایی گفته می شود که نسبت خروج آب از سطح آن ها بسیار بیشتر از حد متوسط باشد. ویرتانن در هر ثانیه ۲۸^۱۰×۲ مولکول آب در فضا رها می کند.
- گرچه از زمان کشف این دنباله دار بیش از ۷۰ سال می گذرد اما هنوز سرعت چرخش هسته ویرتانن به دور خودش ناشناخته است و دانشمندان مدت زمان ۶ تا ۷٫۵ ساعت را بدست می آورند و احتمال این وجود دارد که این دنباله دار محور چرخش مشخصی نداشته باشد و دوره تناوب های مختلف به این دلیل بدست می آیند که جهت چرخش هسته تغییر می کند.
- ویرتانن قوی ترین گزینه برای هدف بعدی ماموریت های فضایی به مقصد دنباله دارها است. همانطور که در ابتدا نیز گفتیم، هدف ابتدایی ماموریت روزتا ویرتانن بود و به دلیل تاخیر در آماده شدن روزتا به ناچار مقصد روزتا تغییر کرد. ویرتانن به دلیل موقعیت مداری که از نزدیکی زمین می گذرد یک گزینه در دسترس برای ماموریت های اکتشافی فضایی به شمار می رود.
- در گذر ۲۰۱۸ ویرتانن توسط بسیاری از رصدگران و تلسکوپ های فضایی فروسرخ نظیر IRAS و AKARI مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
- ویرتانن پرنورترین دنباله دار سال ۲۰۱۸ است و امید می رود که به سادگی با چشم غیر مسلح قابل مشاهده باشد.
- اغلب دنباله دارها در نزدیکی خورشید دیده می شوند و فرصت رصد بسیار کوتاهی به رصدگران داده می شود اما گذر ویرتانن از پشت زمین، فرصت مناسبی را بوجود می آورد زیرا به مدت چندین هفته این دنباله دار از نیمکره شمالی و جنوبی زمین قابل رصد است و شب های بسیاری این دنباله دار بیش از ۸ ساعت در آسمان حضور دارد و فرصت بسیار مناسبی برای انجام انواع مطالعات از سطح زمین را فراهم می کند.
نقشه مسیر حرکت دنباله دار ویرتانن
با توجه به اهمیت این دنباله دار از ژولای ۲۰۱۷ (تیر۱۳۹۶) کمپین رصد ویرتانن فعالیت خود را آغاز کرد و با توجه به اعلام آمادگی از سوی رصدخانه های متخلف دنیا رصد و داده گیری از این دنباله دار در قالب یک جدول زمان بندی شده منظم آغاز شد. همانطور که در تصویر مشاهده می کنید در هر شب رصدخانه های متعددی از سراسر دنیا به رصد و داده گیری از این دنباله دار می پردازند. رنگ های مختلف نشان دهنده طول موج های مختلف رصد است، رنگ سبز، نور مرئی- سبز کمرنگ، فروسرخ و …
مطالب مرتبط به دنباله دارها :
برای مشاهده جدول کامل می توانید کمپین رصدی ویرتانن ۲۰۱۸ را مشاهده کنید و اگر ابزار مناسب در اختیار دارید به این کمپین بپیوندید.
اطلاعات دقیق و مشخصات مداری ویرتانن را می توانید از پایگاه داده اجرام کوچک منظومه شمسی JPL-NASA مشاهده کنید.
همچنین برای درک بهتر وضعیت مداری این دنباله دار، لینک وضعیت مداری ویرتانن به صورت سه بعدی را مشاهده کنید.
موقعیت سه بعدی ویرتانن در نزدیکی زمین
اگر قصد داشتید مسیر این دنباله دار را به صورت لحظه به لحظه در پهنه آسمان نظاره گر باشید از نقشه آنلاین ویرتانن استفاده کنید.
نقشه دقیق تر آسمان و ویرتانن از ۱۶ دسامبر الی ۲۵ دسامبر ۲۰۱۸
نقشه دقیق تر آسمان و ویرتانن از ۲۰ دسامبر الی ۷ ژانویه ۲۰۱۹
وبسایت کمپین رصدی ویرتانن که به صورت اختصاصی و بسیار کامل به شرح و ارائه آخرین اخبار از این دنباله دار پرداخته است،همچنین بخش هایی از این مقاله نیز از این وبسایت استخراج گردیده است.
گروه آموزشی در روز پنجشنبه ۲۲ آذر ماه یک برنامه رصدی وِیژه رصد ویرتانن و بارش شهابی تدارک دیده است که اطلاعات بیشتر در مورد این برنامه را می توانید در «تور رصدی-تفریحی بارش شهابی جوزایی» مشاهده کنید.
نویسنده:
محمد حسین طالع زاده، کارشناسی ارشد اخترفیزیک